Mainit ang tanghali sa bayan ng Imus, Cavite. Sa gilid ng kalsada, isang lumang punerarya ang halos hindi pinapansin ng mga tao. Dati, dito nagtratrabaho si Ricardo Mendez, 42 anyos — isang tahimik, masipag, at tapat na embalsamador. Pero ngayon, siya na ang tinuturing na sumpa ng kanilang bayan.

“Wala kang maririnig sa kanya noon kundi dasal at ‘opo,’” sabi ng isang kapitbahay. “Pero nang bumalik siya mula America… parang ibang tao na.”

Si Ricardo, dating ama ng tatlong anak at asawa ni Lorna, ay umalis patungong Ohio, USA limang taon na ang nakalilipas. Isa raw itong “biyaya ng langit.” Ayon sa mga kwento, tinanggap siya ng isang sikat na mortuary — Everpace Mortuary — kung saan mas mataas ang sahod at mas maayos ang buhay. Aalis lang siya ng limang taon, mag-iipon, at babalik para kunin ang pamilya. Pero sa halip na ginhawa, kabaliwan at kahihiyan ang kanyang naiuwing baon.

ANG SIMULA NG BANGUNGOT

“May nakita akong trabaho sa Amerika,” sabi ni Ricardo kay Lorna noong 2008.
“Walang placement fee, Nay. Tatanggap daw sila ng embalsamador.”

“Baka scam lang ’yan, Rick,” sagot ni Lorna, habang pinupunasan ang kamay sa basahan.
“Hindi! May kontrata. Makakaahon na tayo sa wakas.”

At umalis nga si Ricardo—bitbit ang pangarap, ngunit pati na rin ang madilim na lihim na tinatago niya sa bawat bangkay na kanyang hinahawakan.

Habang nasa Amerika, naging mahusay siyang empleyado. Pinuri ng kanyang supervisor na si Mr. Collins:
“Good work, Ricardo. You’re one of the best.”
Ngunit sa bawat papuri, lalong lumalakas ang boses ng tukso sa loob niya.

Tuwing gabi, kapag tahimik na ang punerarya, nananatili siya roon mag-isa.
“Cleaning up,” sabi niya sa mga kasamahan.
Pero sa likod ng pinto, ibang klaseng katahimikan ang namamayani—isang kasalanang hindi dapat isinusulat, ngunit hindi rin maitago ng dilim.

ANG PAGDATING NI ROBERT

Isang araw, ipinakilala ng management ang bagong embalsamador mula Pampanga—Robert Alano.
Tahimik, magalang, at seryoso sa trabaho. Agad silang naging magkaibigan ni Ricardo.

“Sir Ricardo, salamat po sa pagtuturo,” sabi ni Robert.
“Basta sipag lang, Robert. At tandaan mo, ‘wag mong hayaang kainin ka ng lugar na ‘to,” sagot ni Ricardo sabay ngiti.

Ngunit sa mga sumunod na linggo, napansin ni Robert ang kakaiba. Tuwing babae ang bangkay, tila nag-iiba ang kilos ng kanyang kasamahan. Hanggang sa isang gabi, nagdesisyon siyang mag-overtime — at doon nagsimula ang katotohanan.

Eksaktong alas-dose ng gabi, binuksan niya ang pinto ng embalming room. Tahimik. Ang tanging tunog ay patak ng formaline sa metal tray.
Sa mesa, si Ricardo — nakayuko sa isang bangkay.
Nanginginig ang kamay ni Robert. Dahan-dahan niyang inilabas ang cellphone. Ngunit bago pa man makalayo, biglang bumukas ang ilaw.

“Robert…” malamig ang tinig ni Ricardo.
“Anong ginagawa mo rito?”

“Ah—sir, akala ko tapos na kayo. Naiwan ko lang po ‘yung listahan…”
“Wala kang nakita. Tama?”
“O-opo, sir.”

Ngunit nang gabing iyon, hindi na siya nakatulog. Ang nakita niya, hindi na mabubura kahit anong dasal.

ANG VIDEO NA NAGPAKALAT NG DILIM

Kinabukasan, bumalik si Robert sa trabaho. Tahimik, kalmado — ngunit handa na. Sa bulsa niya, ang cellphone. Sa isip niya, “Bago pa siya makuha ng pamilya niya, kailangan muna siyang mahinto.”

Kinagabihan, itinago niya ang camera at inihanda ang video. Ilang minuto lang, malinaw ang kuha — sapat para ilabas ang katotohanan.

Pagkaraan ng ilang oras, dinala ni Robert ang video sa supervisor. Nang mapanood ni Mr. Collins, natulala ito.
“This can’t be real…” bulong niya.
“It’s real, sir,” sagot ni Robert. “It was last night.”

Kinabukasan, pumasok sa mortuary ang mga pulis.
“Ricardo Mendez, you’re under arrest for desecration of a body.”
“Hindi ako ‘yan! Gawa-gawa lang ‘yan!” sigaw niya habang pinapiringan ng posas ang kamay.
Ngunit malinaw ang ebidensya. Video, fingerprint, at testimonya.

ANG PAMBANSANG BALITA

Kinabukasan, headline sa Ohio:
“Filipino Embalmer Arrested After Disturbing Footage Leaks.”

Nang sumikat ang araw sa Pilipinas, napanood ni Lorna ang balita sa TV.
Nabitiwan niya ang cellphone.
“Rick… hindi totoo ‘to, ‘di ba?”
Ngunit nang ipakita ang close-up ng kanyang asawa — nakaposas, nakayuko — hindi na siya nakapagsalita.

Ang mga anak, umiiyak.
Ang mga kapitbahay, nagbubulungan:
“’Yan pala ‘yung pinagpapadala ng dolyar… akala ko mabait.”
Ang dating amoy formaline na punerarya, ngayo’y amoy kahihiyan.

ANG HULING HATOL

Tatlong taon ang nilitis ni Ricardo sa Amerika. Hindi na siya tumanggi.
“Yes, your honor,” mahina niyang sabi. “Pero hindi ko alam kung bakit ko ‘yon nagawa.”

Guilty. Tatlong taon sa kulungan. Pagkatapos, deportasyon.

Habang nilalakad palabas ng korte, napatingin siya kay Robert — nakayuko, luhaan.
“Salamat,” bulong ni Ricardo. “Kahit ikaw ang sumira sa akin, ikaw rin ang nagtapos sa demonyo sa loob ko.”

ANG PAGBALIK SA CAVITE

Paglipas ng tatlong taon, umuwi siyang posas pa rin sa kamay. Wala nang sumalubong.
Pagdating sa dating bahay, iba na ang nakatira.
“Si Lorna?” tanong niya sa matandang kapitbahay.
“Matagal nang umalis. Ayaw ka na raw makita.”

Tahimik siyang tumango. “Salamat po.”

Habang naglalakad pauwi, naririnig niya ang mga bulungan:
“Siya ‘yun, ‘di ba? ‘Yung embalsamador sa Amerika…”
“Grabe, nakakatindig-balahibo.”

Pumasok siya sa lumang barung-barong ng dating kaibigan.
“Ricardo…” gulat ni Boyet. “Akala naming patay ka na.”

Ngumiti si Ricardo — maputla, marupok, at parang nilamon ng sarili niyang anino.
“Patay na rin naman ako, Boyet. Matagal na.”

Sa labas, unti-unting lumamlam ang araw. Sa hangin, naamoy pa rin ang formaline.
At sa bawat patak ng ulan, tila may bumubulong sa dilim:
“Ang kasalanan, hindi kailanman nalilibing.”