Sa bansang palaging nililigid ng init ng pulitika, bawat pumutok na balita ay parang apoy na mabilis kumakalat at nagdudulot ng pagkabigla. Ngunit sa pagkakataong ito, isang nakagugulat na insidente ang yumanig sa sambayanan at muling nagpaalab sa debate sa pagitan ng katarungan at habag. Si dating Pangulong Rodrigo “Digong” Duterte, na kasalukuyang nakakulong sa ilalim ng International Criminal Court, ay natagpuang walang malay sa kanyang silid. Agad siyang isinugod sa ospital, at mula noon ay hindi na humupa ang sigaw ng balita.
Ayon sa mga ulat na unang ibinahagi ni Senator Bong Go, matagal nang malapit na kasama at kaalyado ni Duterte, natagpuan ang dating presidente na nakahandusay sa sahig ng kanyang silid. Walang malay at tila walang lakas, nagdulot ito ng agarang pag-aalala sa kanyang pamilya, lalo na kay Vice President Sara Duterte. Sa mga oras ding iyon, kumalat na ang mga larawan ng ambulansya at mahigpit na seguridad sa paligid ng pasilidad, na agad naging viral sa social media.
Hindi nagtagal, lumabas si Sara Duterte sa isang emosyonal na panawagan. Hiling niya sa ICC na palayain ang kanyang ama sa “humanitarian considerations,” iginiit niyang ang pagpapatuloy ng detensyon sa kabila ng kanyang malubhang kondisyon ay hindi makatao at malinaw na paglabag sa karapatang pantao. Aniya, “Ang aking ama ay isang matandang tao. Hindi na niya kaya ang hirap ng kulungan. Hindi ba’t dapat may puwang para sa awa?”
Ngunit kung ang panawagan ni Sara ay puno ng damdamin, iba naman ang reaksyon ng publiko. Hati ang opinyon ng sambayanan. Para sa mga tapat na tagasuporta ni Digong, ang balitang ito ay nagdulot ng malalim na lungkot at takot. Ang mga dating nagtitipon sa labas ng mga kulungan sa The Hague ay muling nagpakita ng suporta, hawak ang mga plakard na humihiling ng kanyang kalayaan. Subalit para naman sa mga kritiko, lalo na ang mga pamilyang dumaan sa trahedya ng kampanyang kontra droga, ang balitang ito ay nagbukas ng sugat. Marami ang nagsabing kahit anong kondisyon pa ang kalusugan ng dating pangulo, hindi nito binubura ang bigat ng mga kasong kanyang kinakaharap.
Sa isang pahayag, ibinunyag ni Senator Bong Go na hindi ito ang unang pagkakataon na bumagsak ang kalusugan ni Duterte. Aniya, sa mga nakaraang taon ay ilang ulit nang nadapa si Digong, nahulog sa banyo, at isinugod sa ospital para sa X-ray at MRI. Ayon kay Go, hindi ito gawa-gawang sakit kundi isang serye ng mga senyales ng pagtanda at humihinang katawan. Dagdag pa niya, “Hindi na niya kayang makipag-hearing. Madalas nalilimutan niya ang mga detalye. Wala nang saysay ang ganitong detensyon.”
Ngunit sa panig ng ICC, malinaw ang kanilang tindig. Ayon sa mga ulat, ang kulungan ni Duterte ay kumpleto sa pasilidad. Air-conditioned ang kanyang silid, masustansya at masarap ang pagkain, at mayroong mga doktor na nakabantay 24 oras. Kapag kinakailangan, agad siyang dinadala sa ospital. Para sa ICC, ang kanyang kalagayan ay “well-secured” at “well-monitored.” Subalit sa paningin ng kanyang pamilya, ang mga ito ay hindi sapat upang matawag na makatao, lalo na kung hindi siya pinapayagang magpatingin sa kanyang personal na doktor na matagal na niyang pinagkakatiwalaan sa loob ng mahigit dalawang dekada.
Lalong lumakas ang tensyon nang kumalat ang mga bulong bulungan tungkol sa posibilidad ng “interim release” o pansamantalang paglaya. Ngunit mabilis itong pinabulaanan ng ICC na nagsabing magiging transparent sila at agad ilalabas sa publiko kung may ganoong desisyon. Sa ngayon, anila, patuloy ang proseso at walang espesyal na konsiderasyon para sa dating pinuno ng Pilipinas.
Habang nagpapatuloy ang usapin, mas lumilinaw na hindi lamang ito simpleng kwento ng kalusugan. Ito ay isang banggaan ng pulitika, emosyon, at katarungan. Sa isang banda, nariyan ang imahe ng isang dating matapang na pangulo, ngayon ay nakaratay at mahina, tila biktima ng sariling kapalaran. Sa kabilang banda, nariyan ang boses ng mga pamilyang nananawagan ng hustisya, hindi handang makita ang taong pinaniniwalaan nilang responsable sa mga sugat ng nakaraan na makalalaya nang walang pananagutan.
Ang tanong ngayon: Ano ang susunod na mangyayari? Bibigyang daan ba ng ICC ang panawagan ng pamilya Duterte para sa humanitarian release? O ipagpapatuloy nila ang mahigpit na proseso upang ipakita na walang pinipili ang batas, kahit sino pa ang nasa harap nila?
Habang wala pang malinaw na kasagutan, patuloy na nakatingin ang buong bansa at maging ang pandaigdigang komunidad. Ang kwento ng kalusugan ni Duterte ay hindi lamang personal na laban kundi simbolo rin ng mas malaking usapin tungkol sa katarungan at karapatan. Sa mga susunod na araw, maaaring magkaroon ng mga rebelasyong magpabago sa direksyon ng kasong ito. At sa kabila ng lahat, isang bagay ang tiyak: ang pangalan ni Digong ay mananatiling nasa gitna ng bawat diskusyon, isang paalala na ang pulitika at kasaysayan ay laging may dalang misteryo at drama na hindi madaling takasan.
