Sa isang eksklusibong panayam kay Raul Pangalangan — dating hukom ng ICC at propesor sa batas — tinalakay ang malalim na usapin sa kaso laban kay former President Rodrigo Duterte: ang alegasyon ng krimen laban sa sangkatauhan, ang usapin ng hurisdiksyon ng ICC, at ang malaking hamon para sa sistema ng hustisya sa Pilipinas ― na parang bang hayag na labanan, hindi lang para sa isang tao kundi para sa kinabukasan ng bayan.
Ang usapin ng hurisdiksyon
Sa panayam, nilinaw ni Pangalangan na bagama’t iniwan na ng Pilipinas ang Rome Statute noong 2019, may mahahalagang probisyon na sinasabi: “Ang ICC ay may hurisdiksyon pa rin sa mga krimeng ginawa habang ang Pilipinas ay kasapi pa,” ayon sa kanya. CoverStory+2GMA Network+2
Sinabi niya na kung ang depensa ni Duterte ay tatanggapin ― na sinasabi nilang nawalan ng hurisdiksyon ang ICC dahil sa pag-alis ng Pilipinas ― magiging precedent ito na maaaring lumikha ng bakwit sa internasyonal na hustisya.
“Kung sasabihin ng Korte na wala na tayong hurisdiksyon, ibig sabihin ‘wala nang kabayaran’ sa mga biktima,” paliwanag niya.
Sa kabilang banda, nilinaw din ni Pangalangan ang pitik ng prinsipyo ng complementarity: “Ang ICC ay huling lusutan lamang—gumagana lamang kapag ang pambansang hustisya ay hindi handa o hindi kayang tumugon.” POLITIKO – News Philippine Politics+1
Kaya’t kapag sinabing “ayos pa rin ang ating sistema ng hustisya,” may tanong na: “Bakit kakaunti lamang ang kaso ang umusad mula sa libu-libong record ng biktima?”
Ang politikal na tensyon
Hindi naman nakaligtaan ang politikal na aspeto. Ayon sa panayam, may malakas na tensyon sa argumento na “ang lumalaban sa ICC ay siyang kontra-sa bayan.” Ngunit para kay Pangalangan:
“Hindi ito unpatriotic. Walang masama sa pagsasabi ng katotohanan.”
Gayunpaman, binigyang-pansin niya ang paggamit ng retorika ni Duterte na, sa kanyang paniniwala, ay tumatalima sa anti-kolonyal na diskurso: “Sinasabi siyang korte ng mga ‘puting lalaki’ ang nagsusubit sa atin.” CoverStory
At dito na pumapasok ang usapin ng identidad, soberanya, at “mano-mano’y karapatan ng isang bansa” laban sa pandaigdigang institusyon.
Ang aktwal na sitwasyon
Kasama sa pinakabagong balita: ipinahayag ng ICC na tinanggihan nitong ang mosyon ng depensa para sa interim release ni Duterte, at kinilala ang hurisdiksyon nito sa kaso. Reuters+1
Nilinaw ni Pangalangan na mahalaga ang paghahatid ng akusado sa Korte — “Ang trial in absentia (paghahatol nang wala ang nasasakdal) ay hindi pinapayagan,” ang kanyang pahayag. GMA Network
May malinaw na mensahe doon: may mga patakaran sa internasyonal na hustisya na hindi basta mawawala dahil lang sa isang bansa ay lumabas ng tratado.
Bakit ito mahalaga sa ating bayan?
Para sa marami, ang usaping ito ay hindi lamang para kay Duterte o sa kanyang administrasyon; ito ay pagsubok sa kakayahan ng Pilipinas na harapin ang sarili nitong mga malalalang krimen.
“Kapag ang pinakamataas sa bansa ay hindi mapaghusay ng pananagutan, sino pa ang pagsusubok?” tanong ni Pangalangan.
Ang kaso ay may malaking implikasyon: para sa mga biktima ng “war on drugs,” para sa kung paano binubuo ang ating sistema ng hustisya, at para sa katotohanang sa pandaigdigang entablado, ang isang bansa ay may pananagutan.
“Ano na ngayon?”
Sa panayam, sinabi ni Pangalangan na maaaring mas mabilis ang proseso kaysa sa inaasahan para sa ganitong klaseng kaso. POLITIKO – News Philippine Politics+1
Ngunit may hamon: ang estado ng kooperasyon ng gobyerno, ang pampublikong opinyon, at ang posibilidad ng politikal interference.
“Ang ating legal system ay nasa harapan ng salamin ng mundo,” sabi niya.
Ang mensahe kay “Juan Pilipino”
Bilang pagtatapos, nanawagan si Pangalangan sa lahat:
“Huwag kang takot tumingin sa mata ng katotohanan. Hindi ito laban sa bayan; laban ito sa pagkawala ng katarungan.”
Para sa kanya, ang tunay na pagtatanggol sa bansa ay hindi ang pagtatago ng kasalanan, kundi ang pagsigurong may hustisya para sa lahat — kahit mahirap, kahit hindi popular.
